00645160026

BEROEPSTAAK

11 Motormanagement

controleren, vervangen, repareren

Opleiding Autotechniek > Autotechnicus [Crebo 93410]

BEROEPSTAAK Motormanagement controleren / vervangen / repareren

11

Opleiding Autotechniek > Autotechnicus [Crebo 93410]

Artikelnummer: 00645160026

Colofon Deze uitgave is gerealiseerd onder verantwoordelijkheid van Stichting Consortium Beroepsonderwijs. Teksten Leden werkgroep Leermiddelen: Bert Grutters, Ab Pothmann

Werkgroepleider Bert Grutters

Eindredactie Marjo Brok

Omslag/Lay-out Studio Blanche

Afbeeldingen Schrijvers en internet

Ondanks alle inspanningen is het mogelijk dat niet alle copyrights van de in de uitgave opgenomen illustraties geregeld zijn. Degene die meent alsnog rechten te kunnen doen gelden, wordt verzocht contact op te nemen met de uitgever. © 2012 Stichting Consortium Beroepsonderwijs. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevens- bestand of openbaar worden gemaakt, in enige vorm of enige wijze, namelijk elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming.

INHOUD

Introductie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Stap 1

Oriënteren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Taak 1 Waarom controleer je het motormanagement? . . . 7 Plannen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Taak 2 Het mini-POP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Voorbereiden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Taak 3 De opbouw van het motormanagementsysteem (benzine) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Taak 4 De opbouw van het motormanagementsysteem (diesel). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Taak 5 Motoren met een ontstekingssysteem . . . . . . . . . 17 Taak 6 Zo bereid ik me voor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Taak 7 Diagnostische toets . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Uitvoeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Taak 8 Testen van het motormanagementsysteem . . . . . 21 Taak 9 Spoel stroomverdeler met Hall-sensor vervangen . 22 Taak 10 Sensoren controleren en vervangen in de praktijk 23 Taak 11 Viergas meting uitvoeren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Controleren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Taak 12 Uitvoeren eindcontrole en evaluatie . . . . . . . . . . . 26 Taak 13 Wat vertel je de klant?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Beoordelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Taak 14 Beoordelen van de beroepstaak . . . . . . . . . . . . . . 29 Terugkijken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Taak 15 Het terugkijkgesprek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

Stap 2

Stap 3

Stap 4

Stap 5

Stap 6

Stap 7

Studiebronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

3

Bijlagen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

Bijlage 1 Tabel met werkzaamheden en leerpunten. . . . . . . . . 35 Bijlage 2 Mini-POP voor de beroepstaak. . . . . . . . . . 36 Bijlage 3 Werkvoorbereiding en planning. . . . . . . . . 37 Bijlage 4 Stappenplan . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Bijlage 5 Gereedschapgebruik en (meet)apparatuur. . . . . 39 Bijlage 6 Beoordeling Presentatie (vakinhoud). . . . . . . 40 Bijlage 7 Beoordeling Presentatie (communicatie/ Nederlands) . . . . . . . . . . 41 Bijlage 8 Beoordelingsformulier. . . . . . . . . . . . . 43 Bijlage 9 Beoordelingsmonitor. . . . . . . . . . . . . 44

4



Introductie

“Laat geworden gisteravond?” vraagt Joop Krijnen. “Eh, eh,” is alles wat Gerrie kan uitbrengen. Dat is pech! Je bent een kwartier te laat omdat je je hebt verslapen en dan loop je tegelijk met de directeur naar binnen. “Hier, rijd mijn auto maar naar binnen,” zegt Krijnen, terwijl hij Gerrie de sleutels geeft. “Ik weet niet wat er aan de hand is, maar voor ik hier op de zaak ben, gaat hij over op noodloop.” Als Gerrie de auto de werkplaats binnen rijdt, staat zijn baas al met Guido de werkplaatschef te overleggen. “Trek snel je overall aan en sluit het uitleesapparaat aan. Ik denk dat er een sensor kapot is,” zegt Guido. Nadat Gerrie zijn overall aangetrokken heeft, legt Guido hem uit dat hij vermoedt dat de storing in het motormanagement zit. Het motormanagement regelt de brandstofvoorziening en ontstekingsysteem. Een storing in het motormanagementsysteem zorgt bijna altijd voor een slechtlopende motor, extra brandstofverbruik en meer uitstoot van schadelijke uitlaatgassen.

In deze beroepstaak leer je hoe je systematisch de storingen kunt lokaliseren en kunt verhelpen.

5

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

Het motormanagement:

Wat moet je kennen? • Kennis van de volgende constructies en begrippen: • Het motormanagement (ECU) • De sensoren • De actuatoren

Wat moet je kunnen in de praktijk: • controleren van het motormanagement • controleren en meten van sensoren • controleren en meten van actuatoren • aan het motormanagement werken • je werkzaamheden controleren

Als je deze taken goed uitvoert, werk je vanzelf aan de competenties die je moet bezitten om een goed vakman te worden. In de monitor kun je zien aan welke werkprocessen en competenties je in de verschillende stappen werkt. In iedere stap letten de beoordelaars vooral op de competenties die vet gedrukt zijn .

Als je moeilijke woorden tegenkomt, zoek je de betekenis op. Je schrijft ze op en bewaart ze op alfabetische volgorde in je map.

Opmerking: Als er staat: ‘overleg met je basisgroep’ overleg je dat met je begeleider. Hij geeft aan of je alleen, met zijn tweeën of met je basisgroep moet samenwerken.

6

orIënteren

oriënteren

stap 1

Werkproces 2.1 Bereidt reparatie aan personenauto’s voor

Competenties waarop je in deze stap wordt beoordeeld.

E Samenwerken en overleggen K Vakdeskundigheid toepassen L Materialen en middelen inzetten N Onderzoeken T Instructies en procedures opvolgen

Taak 1

Waarom controleer je het motormanagement?

In te leveren resultaat • Een lijst met sensoren en hun functie (benzinemotor). • Een lijst met actuatoren en hun functie (benzinemotor). • Een lijst met sensoren en hun functie (dieselmotor). • Een lijst met actuatoren en hun functie (dieselmotor). • Een tabel met werkzaamheden en leerpunten. Je gaat het motormanagement van een auto controleren. In deze taak zoek je uit waarom je dat doet en hoe je dat doet en wat je nog moet leren. Vraag je begeleider een benzine- en een dieselauto aan te wijzen waaraan onderstaande opdrachten uitgevoerd kunnen worden.

Overleg met je begeleider hoe je deze taak uitvoert; alleen of in de basisgroep.

7

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

1.1

Bekijk samen de informatie (dvd, internet, boek) over de motormanagement systemen van benzine- en dieselmotoren. Probeer met je basisgroep de onderstaande vragen te beantwoorden. 1 Hoe wordt het motormanagementsysteem bij een benzinemotor genoemd? 2 Hoe wordt dit bij een dieselmotor genoemd? 3 Wat is de taak van een motormanagementsysteem?

4 Wat is een sensor? 5 Wat is een actuator?

1.2

De informatie van de verschillende sensoren en de werking van de actuatoren is van invloed op de prestatie van de motor. 1 Zoek op internet of uit boeken, informatie en afbeeldingen op over sensoren en actuatoren bij benzinemotoren. 2 Maak een lijst van de verschillende sensoren van een benzine- injectiesysteem met de Nederlandse benaming en noteer ook wat hun functies zijn. 3 Geef op de lijst aan waar deze zich bevinden op de aangewezen auto. 4 Maak een lijst van de verschillende actuatoren van een benzine-injectiesysteem met de Nederlandse benaming en noteer ook wat hun functies zijn. 5 Geef op de lijst aan waar deze zich bevinden op de aangewezen auto. Ook een dieselmotor met Electronic Diesel Control (EDC) is voorzien van sensoren en actuatoren. 1 Zoek op internet of uit boeken, informatie en afbeeldingen op over sensoren en actuatoren bij dieselmotoren. 2 Maak een lijst van de verschillende sensoren voor het EDC- systeem met de Nederlandse benaming en noteer ook wat de functie is. 3 Geef op de lijst aan waar deze zich bevinden op de aangewezen auto. 4 Maak een lijst van de verschillende actuatoren voor het EDC- systeem met de Nederlandse benaming en noteer ook wat de functie is. 5 Geef op de lijst aan waar deze zich bevinden op de aangewezen auto.

1.3

1.4

Er bestaan verschillende soorten uitleesapparatuur. 1 Zoek uit welke uitleesapparatuur bij jouw bedrijf of in het praktijklokaal wordt gebruikt.

8

Oriënteren

1.5

Ga met je basisgroep bij elkaar zitten en overleg met elkaar. 1 Vertel elkaar om de beurt waarom en wanneer uitlezen van het motormanagementsysteem (ECU) noodzakelijk is.

1.6

Wat moet je kunnen en weten om de controle volgens de aangegeven specificaties uit te voeren? 1 Dus: wat moet je leren? Schrijf dit op in een tabel.

9

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

10

plannen

plannen

stap 2

Werkproces 2.1 Bereidt reparatieopdracht aan personenauto voor

Competenties waarop je wordt beoordeeld.

LBB Werkproces 1.1 Leerling benoemt leerdoelen voor de eigen ontwikkeling Werkproces 1.4 Plant zijn eigen leerproces en voert het uit

J Formuleren en rapporteren M Analyseren N Onderzoeken W Gedrevenheid en ambitie tonen Q Plannen en organiseren A Beslissen en activiteiten initiëren

Je zoekt uit wat je moet leren om de beroepstaak goed uit te voeren en je schrijft dat op. Je ziet je leerdoelen als een uitdaging en laat zien dat je voldoende tijd en energie wilt besteden om je doel te bereiken. Je maakt samen met je begeleider een planning en je houdt je eraan. Je voert deze taak zelfstandig uit.

Het mini-POP

Taak 2

In te leveren resultaat • Een ingevuld mini-POP.

Maak een afspraak met je begeleider voor een plangesprek. Voer met hem het plangesprek.

11

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

2.1

Bespreek met de begeleider: a de resultaten en afspraken van de vorige beroepstaak b de aandachtspunten uit je POP. 1 Vul met je begeleider de mini-POP in. Doe dit op de computer zodat je deze verder kunt aanvullen. 2 Plan het afsluitende gesprek voor deze beroepstaak.

12

voorbereIden

voorbereiden

stap 3

Werkproces 2.1 Bereidt reparatieopdracht aan personenauto’s voor

De opbouw van het motormanagementsysteem (benzine) In te leveren resultaat • Lijst locatie sensoren. • Lijst locatie actuatoren. • Blokschema motormanagement systeem benzine ECU. Bij het motormanagementsysteem kennen we sensoren en actuatoren. Je gaat bekijken welke sensoren en actuatoren er op het voertuig zitten. Vraag aan je begeleider welke auto (benzine) beschikbaar is om de onderstaande opdrachten aan het motormanagement- systeem uit te voeren. Ga met je basisgroep bij elkaar zitten en werk onderstaande opdrachten door. Gebruik voor deze opdracht de lijst van 1.2 van stap 1. Maak hier een kopie van. 1 Zoek aan de hand van de lijst alle sensoren van het motormanagementsysteem bij de auto op. 2 Geef op de lijst aan waar zich de sensoren bevinden op de aangewezen auto. Gebruik voor deze opdracht de lijst van 1.3 van stap 1. Maak hier een kopie van. 1 Zoek aan de hand van de lijst alle actuatoren van het motormanagementsysteem bij de auto op. 2 Geef op de lijst aan waar zich de actuatoren bevinden op de aangewezen auto.

Taak 3

3.1

3.2

13

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

3.3

1 Zoek bij de aangewezen auto uit waar de ECU (stuurapparaat) van het motormanagement zit. 2 Noteer de gegevens (merk, type enz.).

3.4

1 Maak een blokschema van de ECU van een benzinemotor met alle sensoren en actuatoren. Gebruik hiervoor het onderstaande schema. Let op de pijlrichting.

14

voorbereIden

De opbouw van het motormanagementsysteem (diesel) In te leveren resultaat • Samenvatting (max. half A 4) verschil commonrail- en pompverstuiver systeem. • Lijst locatie sensoren. • Lijst locatie actuatoren. • Blokschema motormanagementsysteem diesel EDC.

Taak 4

4.1

Er zijn in de loop van de tijd diverse dieselinspuitsystemen ontwikkeld. Twee belangrijke zijn: commonrailsysteem en pompverstuiversysteem. 1 Zoek informatie over een systeem met commonrail en een systeem met pompverstuivers en maak over de verschillen een verslag (max. half A4). Gebruik voor deze opdracht de lijst van 1.3 van stap 1. Maak hier een kopie van. 1 Zoek aan de hand van de lijst alle sensoren van het motormanagementsysteem bij de auto op. 2 Geef op de lijst aan waar zich de sensoren bevinden op de aangewezen auto.

4.2

15

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

4.3

1 Zoek bij de auto waaraan je gaat werken uit waar de EDC (stuurapparaat) zit. 2 Noteer de gegevens (merk, type enz.).

4.4

1 Maak een blokschema van de EDC van een dieselmotor met commonrailsysteem met alle sensoren en actuatoren. Gebruik hiervoor het onderstaande schema. Let op de pijlrichting.

16

voorbereIden

Motoren met een ontstekingssysteem

Taak 5

In te leveren resultaat • Elektrisch schema bobine. • Samenvatting werking bobine (max. half A4). • Voorbeeld ontstekingssysteem met stroomverdeler. • Lijst met componenten ontstekingssysteem met stroomverdeler. • Samenvatting werking ontstekingssysteem met stroomverdeler (max. half A4). • Voorbeeld direct ontstekingssysteem. • Lijst met componenten computergestuurd ontstekingssysteem. • Lijst met voor- en nadelen direct ontstekingssysteem. Een mengselmotor, ook wel Ottomotor genoemd, heeft een ontstekingssysteem om het mengsel (brandstof / lucht) op het juiste moment te ontsteken. De hoge spanning die nodig is om de bougie te laten vonken, wordt opgewekt in de bobine. Om de bougie op het juiste moment te laten vonken, zijn er motoren met een verdeler of een regelunit. In deze taak ga je kennis opdoen over de verschillende ontstekingssystemen en de werking van de bobine. Voer deze opdracht uit met je basisgroep. In de bobine wordt de spanning opgewekt die de bougie moet laten vonken. Zoek met je basisgroep naar informatie over de werking van een bobine. 1 Zoek een elektrisch schema van een bobine en print dit uit. 2 Maak een korte samenvatting (max. half A 4),aan de hand van het elektrisch schema uit vraag 1, over de werking van de bobine. Het is belangrijk dat de juiste bougie op het juiste moment een vonk geeft om het mengsel te laten ontbranden. Dit kan tot stand worden gebracht door een stroomverdeler. 1 Zoek een voorbeeld van een ontstekingssysteem met stroomverdeler en print dit uit. 2 Maak een lijst van de verschillende componenten van het ontstekingssysteem met stroomverdeler. 3 Maak een korte samenvatting (max. half A4) over hoe een stroomverdeler aangedreven wordt en de loop van de ontstekingsstroom.

5.1

5.2

17

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

5.3

Als een Ottomotor geen stroomverdeler heeft, maar elke bougie zijn eigen bobine heeft, spreekt men van een direct ontstekingssysteem. 1 Zoek een voorbeeld van een direct ontstekingssysteem en print dit uit. 2 Maak een lijst van de verschillende componenten van een direct ontstekingssysteem. 3 Wat zijn de voordelen en nadelen van een direct ontstekingssysteem t.o.v. een ontstekingssysteem met stroomverdeler? Maak hier een lijst van.

Zo bereid ik me voor

Taak 6

In te leveren resultaat • Korte samenvatting(max. half A4) over het gebruik van uitleesapparatuur. • Lijst voorwaarden voor een correcte uitvoering van de test.

6.1

Bij onderhoud of een storing moet je het motormanagement gaan uitlezen. Dit doe je met speciale uitleesapparatuur. Voordat je met de test start, moet je weten hoe en wat je met het uitleesapparaat kunt uitlezen 1 Maak een korte samenvatting (max. half A 4) over de gebruikershandleiding van de uitleesapparatuur waar je mee gaat werken. Noteer ook wat je allemaal kunt uitlezen. Voordat je met het uitlezen begint, moet je eerst de identiteit van de auto vaststellen en controleren. Ook moet de auto aan een aantal voorwaarden voldoen. 1 Schrijf de voorwaarden op waaraan de auto moet voldoen, voordat je met de test kunt beginnen.

6.2

18

voorbereIden

Diagnostische toets

Taak 7

In te leveren resultaat • Scorelijst met opmerkingen en paraaf begeleider.

Maak een afspraak voor een diagnostische toets. In deze toets laat je zien dat je: • de volgende begrippen kent:

• ECU • EDC

• de diverse actuatoren (benzine/diesel) • de diverse sensoren (benzine/diesel) • Commonrail • pompverstuiver

• technische gegevens kunt opzoeken en hanteren • elektrische schema’s kunt lezen en hanteren.

7.1

1 Maak de diagnostische toets. 2 Bespreek het resultaat met de begeleider.

19

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

20

uItvoeren

uitvoeren

stap 4

Werkproces 2.2 voert reparatie uit aan personenauto’s

Competenties waarop je in deze stap wordt beoordeeld.

J Formuleren en rapporteren K Vakdeskundigheid toepassen L Materialen en middelen inzetten T Instructies en procedures opvolgen

Testen van het motormanagementsysteem

Taak 8

In te leveren resultaat • Een werkvoorbereiding en planning. • Een stappenplan voor het uitlezen van het motormanagement. • Een beschrijving van de gereedschappen en (meet) apparatuur. • Uitdraai uitleesrapport (indien mogelijk).

Bij onderhoud of een storing moet je het motormanagement gaan uitlezen. Dit doe je met speciale uitleesapparatuur. Vraag je begeleider een voertuig aan te wijzen waaraan je onderstaande opdrachten gaat uitvoeren. De opdrachten doe je met je basisgroep.

21

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

8.1

Van het aangewezen voertuig moet je het motormanagement gaan uitlezen. Dit kun je niet doen zonder een goede voorbereiding. 1 Welke vragen heb je in het overleg met je begeleider gesteld om precies te weten te komen wat je moest doen? 2 Wat is de aanleiding voor het uitlezen van het motormanagement? 3 Waar kun je de technische informatie vinden voor deze opdracht? 4 Bedenk hoe je de opdracht gaat voorbereiden. 5 Overdenk welke stappen je neemt tijdens het uitvoeren van de opdracht. 6 Welke gereedschappen en (meet)apparatuur ga je inzetten? Je hebt nu alle stappen doorlopen die nodig waren voor een goede voorbereiding. 1 Ga nu van de aangewezen auto het motormanagement uitlezen. 2 Als het uitleesapparaat geschikt is om een rapport uit te printen, print dit dan uit.

8.2

Spoel stroomverdeler met Hall-sensor vervangen In te leveren resultaat • Een werkvoorbereiding en planning. • Een stappenplan voor de- en montage spoel van stroomverdeler met Hall-sensor. • Een beschrijving van de gereedschappen en (meet) apparatuur.

Taak 9

Bij het door je begeleider aangewezen voertuig is geconstateerd dat de spoel van de elektronische ontsteking vervangen moet worden.

9.1

Van het aangewezen voertuig moet je de spoel van de stroomverdeler met Hall-gever gaan vervangen. Dit kun je niet doen zonder een goede voorbereiding. 1 Welke vragen heb je in het overleg met je begeleider gesteld om precies te weten te komen wat je moest doen? 2 Waar kun je de technische informatie vinden voor deze opdracht? 3 Welke veiligheidsmaatregelen tref je? 4 Bedenk hoe je de opdracht gaat voorbereiden.

22

uItvoeren

5 Overdenk welke stappen je neemt tijdens het uitvoeren van de opdracht. 6 Welke gereedschappen en (meet)apparatuur ga je inzetten?

9.2

Je hebt nu alle stappen doorlopen die nodig waren voor een goede voorbereiding. 1 Ga nu van de aangewezen auto de spoel van de stroomverdeler met Hall-gever vervangen.

Sensoren controleren en vervangen in de praktijk In te leveren resultaat • Een werkvoorbereiding en planning. • Een stappenplan voor het vervangen van het gasklephuis. • Een beschrijving van de gereedschappen en (meet) apparatuur.

Taak 10

Het signaal van het gasklephuis en de stand van de gasklep worden doorgegeven aan de ECU. Het motorregelapparaat bepaalt hiermee hoeveel brandstof er wordt ingespoten.

10.1

Van het aangewezen voertuig moet je het gasklephuis vervangen. Dit kun je niet doen zonder een goede voorbereiding. 1 Welke vragen heb je in het overleg met je begeleider gesteld om precies te weten te komen wat je moest doen? 2 Waar kun je de technische informatie vinden voor deze opdracht? 3 Bedenk hoe je de opdracht gaat voorbereiden.

23

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

4 Overdenk welke stappen je neemt tijdens het uitvoeren van de opdracht. 5 Welke gereedschappen en (meet)apparatuur ga je inzetten?

10.2

Je hebt nu alle stappen doorlopen die nodig waren voor een goede voorbereiding. 1 Ga nu van de aangewezen auto het gasklephuis vervangen.

Taak 11

Viergas meting uitvoeren

In te leveren resultaat • Samenvatting gebruik en ijken van de viergastester (half A4). • Lijst met begrippen opdracht 11.2.

Bij een optimale verbranding heeft de motor de minste uitstoot van schadelijke uitlaatgassen. In de loop van de jaren hebben de fabrikanten ervoor gezorgd dat de auto steeds milieuvriendelijker is geworden. Geavanceerde computergestuurde brandstofinjectiesystemen en bijvoorbeeld de katalysator hebben hieraan bijgedragen. Bij elke onderhoudsbeurt of reparatie aan het motormanagement moet je dan ook de viergasmeting uitvoeren om aan te tonen dat de motor een optimale verbranding heeft. Ga met je basisgroep bij elkaar zitten en neem onderstaande opdrachten door. De viergasmeting bij een onderhoudsbeurt of na reparatie aan het motormanagement, doe je met een viergastester. De viergastester moet regelmatig geijkt worden. 1 Waarom wordt het apparaat viergastester genoemd? 2 Maak een korte samenvatting (max. half A4) over hoe de viergastester bediend moet worden en wanneer en hoe de viergastester geijkt wordt. 3 Bedenk hoe je de buitenwereld (collega’s) moet beschermen tegen de schadelijke uitlaatgassen die vrijkomen tijdens de meting. Vermeld dit ook in de samenvatting. Bij een benzineverbrandingsmotor komt een aantal gassen vrij die je kunt meten met een viergastester. Ook de volgende begrippen kom je tegen bij een viergasmeting: lambda, CO, CO2, HC, O2, NOx, H2O, N2 en λ -factor. Maak een lijst en noteer de hierboven getoonde begrippen op deze lijst met hun betekenis. 1 Overleg met elkaar wat de invloed zal zijn van een koude of warme motor.

11.1

11.2

24

Uitvoeren

2 Bepaal of je de viergasmeting bij een koude of warme motor gaat uitvoeren. 3 Denk na waaraan je kunt aflezen dat er een benzine-injector is die onvoldoende werkt.

25

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

controleren

stap 5

In te leveren resultaat

Werkproces 2.3 Controleert zijn reparatiewerkzaamheden en rondt opdracht af

Competenties waarop je in deze stap wordt beoordeeld.

J Formuleren en rapporteren L Materialen en middelen inzetten K Vakdeskundigheid toepassen T Instructies en procedures opvolgen

Uitvoeren eindcontrole en evaluatie

Taak 12

In te leveren resultaat • Samenvatting eindcontrole werkzaamheden (max. half A4). • Een verslag over de uitvoering van je beroepstaak met daarin: • Alle in te leveren resultaten. • Hoe je de taak hebt uitgevoerd en wat je ervan hebt geleerd. • Beoordelingsoverzicht van de presentatie door de basisgroep (groepsbeoordeling). Wanneer je een opdracht uitgevoerd hebt, ben je nog niet klaar. Je moet je werk nog wel controleren. Je moet nagaan of je niets bent vergeten. Het is belangrijk dat je de uitgevoerde werkzaamheden goed controleert. Slecht uitgevoerde werkzaamheden kunnen de veiligheid in gevaar brengen, maar het kan het bedrijf ook geld (garantie werkzaamheden) kosten. Voorop staat dat de klant tevreden moet zijn. In deze taak controleer je ook of je alle opdrachten uit de beroepstaak hebt uitgevoerd.

12.1

1 Denk na over hoe je kunt voorkomen dat de klant met een klacht terugkomt. 2 Maak een korte samenvatting waarom, hoe en wanneer jij je werkzaamheden hebt gecontroleerd (max. half A4).

26

controleren

12.2

Na het beëindigen van alle werkzaamheden en controles kun je een evaluatie maken van de toegepaste werkzaamheden. 1 Denk na over datgene wat je hebt geleerd bij deze beroepstaak. 2 Geef aan wat goed en niet goed is gegaan bij deze beroepstaak. Voor de andere studenten in de basisgroep is het ook belangrijk om te zien en te horen hoe jij de beroepstaak hebt uitgevoerd. 1 Bedenk welke punten je gaat opnemen in je presentatie en werk deze uit. 2 Plan met je begeleider een moment voor de presentatie. 3 Laat je medestudenten jouw presentatie beoordelen. Je bent nu, op het verslag en je evaluatie na, klaar met je beroepstaak. 1 Maak een verslag met daarin: • Alle in te leveren resultaten. • Hoe je de taak hebt uitgevoerd en wat je ervan hebt geleerd. • Beoordelingsoverzicht van de basisgroep. In te leveren resultaat • Een korte samenvatting wat je tegen de klant gaat zeggen in deze situatie (max. half A4). • Een kostenoverzicht. Wanneer je tijdens de meting afwijkingen constateert, is dit meestal een gevolg van niet goed werkende sensoren of actuatoren. Kleine afwijkingen zijn meestal een gevolg van slijtage of niet- zichtbare schade. Niet-zichtbare schade is bijv. olielekkage waardoor de sensor is vervuild. De klant vraagt dan vaak wat de oorzaak was. Jij moet de klant kunnen vertellen wat de mogelijke oorzaken zijn geweest. Maak de klant ook duidelijk wat de extra kosten kunnen zijn als bijv. de sensor door olielekkage defect geraakt is en de olielekkage eerst verholpen moet worden. Wat vertel je de klant?

12.3

12.4

Taak 13

27

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

13.1

Bedenk een defect en de oorzaak van het defect aan een sensor of een actuator. 1 Overdenk wat je tegen de klant zult gaan zeggen.

13.2

Voordat er een reparatie gaat plaatsvinden, wordt eerst toestemming aan de klant gevraagd. De klant zal willen weten wat de reparatie gaat kosten. 1 Maak voor het defect van 13.1 een kostenoverzicht voor de klant en houdt hierbij rekening met materiaal-, arbeids- en andere bijkomende kosten.

28

beoordelen

beoordelen

stap 6

In te leveren resultaat

Werkproces 2.1 Bereidt reparatieopdracht aan personenauto voor Werkproces 2.2 Voert reparatie uit aan personenauto Werkproces 2.3 Controleert zijn reparatiewerkzaamheden en rondt opdracht af

Competenties waar je op wordt beoordeeld.

E Samenwerken en overleggen J Formuleren en rapporteren K Vakdeskundigheid toepassen L Materialen en middelen inzetten N Onderzoeken S Kwaliteit leveren T Instructies en procedures opvolgen

Beoordelen van de beroepstaak

Taak 14

In te leveren resultaat • Een ingevuld beoordelingsformulier (kopie).

Maak een afspraak met je begeleider voor het uitvoeren van de praktijkbeoordeling. Zorg dat je weet aan welke eisen het werk moet voldoen. Je gaat een opdracht uitvoeren aan een van tevoren afgesproken auto. Van je begeleider ontvang je een werkorder met een opdracht. Je voert deze opdracht zelfstandig uit.

14.1

1 Maak de voorbereiding: a Lees de informatie. b Verzamel de informatie, onderdelen en gereedschappen die je nodig hebt voor de opdracht

2 Voer de opdracht uit. 3 Controleer je werk.

29

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

4 Tijdens de uitvoering van de werkzaamheden stelt de begeleider vragen over je werkwijze. Deze beantwoord je mondeling. De begeleider observeert jou tijdens de uitvoering van de opdracht en vult een beoordelingsformulier in. Waar je op wordt beoordeeld, kun je in bijlage 8 zien. Na het controleren van je werk, bespreek je samen met je begeleider de door hem ingevulde beoordelingslijst.

30

terugkIjken

terugkijken

stap 7

In te leveren resultaat

LBB Werkproces 1.1 Benoemt leerdoelen voor de eigen ontwikkeling Werkproces 1.4 Plant zijn eigen leerproces en voert het uit

Competenties waarop je in deze stap wordt beoordeeld.

J Formuleren en rapporteren M Analyseren N Onderzoeken W Gedrevenheid en ambitie tonen Q Plannen en organiseren A Beslissen en activiteiten initiëren

Taak 15

Het terugkijkgesprek

In te leveren resultaat • Bijgesteld POP. • Bijgewerkt portfolio.

Na het uit uitvoeren van onderstaande opdrachten voer je met je begeleider een terugkijkgesprek.

31

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

15.1

1 Hoe is het met de opdracht gegaan? Bekijk onderstaande vragen voor jezelf: a Ben je tevreden over jouw rol binnen de basisgroep? b Denk je dat je deze beroepstaak voldoende hebt uitgevoerd? c Ben je tevreden met het resultaat van deze beroepstaak? d Geef aan wat je in de volgende beroepstaak wilt verbeteren. e Waar was je begeleider of collega tevreden over? Waarover niet? 2 Maak een nieuwe tabel (bijgesteld POP). a Neem de eerste kolom van je mini-POP (tabel 2) over in deze tabel. b Vul je eigen oordeel in over wat je geleerd hebt in de kolommen. 1 Bespreek de antwoorden uit deze beroepstaak met je begeleider. 2 Bespreek met je begeleider of je de beroepstaak af kunt sluiten. Was de uitvoering voldoende of zijn er leerpunten voor de volgende beroepstaak? 3 Laat aan je begeleider zien dat je de beroepstaak goed hebt uitgevoerd. 4 Bewijzen stop je in jouw portfolio. Voorbeelden van bewijzen zijn: a Een door je collega’s ondertekend verslag van je werkzaamheden b de scorelijst van je theorietoets c het beoordelingsformulier d het beoordeelde verslag 5 Kun je de andere onderdelen van je mini-POP afsluiten? Doe de bewijzen in je portfolio. 6 Bespreek ook met je begeleider of je het een leuke beroepstaak vond of waarom niet. 7 Bespreek met je begeleider je POP en overleg met hem waaraan je nog moet werken in de volgende beroepstaak.

15.2

32

Studiebronnen

Bij stap 1. Oriënteren • Inhoud beroep en beroepstaak • Tabel praktijkhandelingen en opdrachten

Bij stap 2. Plannen • Tabel planning

Bij stap 3. Voorbereiden boeken: • Leerstof BGL voor de voertuigtechnicus • Documentatiemap

cd-rom: • Kluwer ATH • Veiligheid • Programma ‘de auto 3D’ • H-base

internet • www.Mobikit.nl • www.kennisnet.nl • www.davindi.nl • www.wikipedia.nl

Bij stap 4. Uitvoeren • Leerwerkplek (garagebedrijf) • Simulatie op school Afhankelijk van de opdracht • Checklist/inspectierapport • Facturen

Bij stap 5. Controleren • Mini-POP • Checklist • Beoordelingsformulier

33

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

Bijlagen

34

Bijlage 1 Tabel met werkzaamheden en leerpunten

Nr.

Werkzaamheden:

Leerpunten:

1

2

3

4

5

35

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

Bijlage 2 Mini-POP voor de beroepstaak

1 = Waar: 2 = Hoe:

school - bedrijf

opdracht uitvoeren taak - practicum - workshop - training.

3 = Wanneer:

start- en einddatum

4 = Met wie samen:

begeleider - collega’s - andere deelnemers

Waar:

Hoe:

Wanneer:

Met wie:

taak 3 taak 4 taak 5 taak 6 taak 7 taak 8 taak 9

taak 10 taak 11 taak 12 taak 13

De beroepstaak wordt afgesloten met een beoordelingsopdracht (taak 14) onder toezicht van …………………….. op …………………… in ………………. (plaats). De beroepstaak wordt afgesloten in een terugkijkgesprek (taak 15) met ……………………….. op …………. in ………………… (plaats).

36

Bijlage 3 Werkvoorbereiding en planning

Welk (speciaal) gereedschap heb ik nodig.

Hoe lang denk ik hiermee bezig te zijn. (tijdsplanning)

Welke gegevens/ werkplaats documentatie heb ik hierbij nodig.

Welke werkzaamheden ga ik uitvoeren. (juiste volgorde)

1

2

3

4

5

37

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

Bijlage 4 Stappenplan

Werkzaamheden:

Stappen:

38

Bijlage 5 Gereedschapgebruik en (meet)apparatuur

Bewerkingen

Benodigd (hulp)gereedschap/ (meet)apparatuur

Reden voor gebruik

39

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

Bijlage 6 Beoordeling Presentatie (vakinhoud)

Naam:

……………………………………………

Beroepstaak : ……………………………………………

Onderwerp:

……………………………………………

Doel/doelen: ……………………………………………

Publiek:

……………………………………………

OPMERKINGEN

goed vold. onv.

a. Onderwerp, doel, thema’s Onderwerp van de boodschap is volgens opdracht Doel van de boodschap is duidelijk (informeren, activeren, mening vormen) Alle benodigde thema’s (om doel te bereiken) zijn behandeld b. Publiek (de ontvanger) De boodschap is gericht aan het juiste publiek/de juiste persoon Thema’s zijn juist gekozen bij dit publiek/ deze persoon o.a. te veel/te weinig thema’s i.v.m. • functie v.d. ontvanger • mening v.d. ontvanger c. De informatie in de thema’s Informatie in de thema’s is voldoende o.a.: • voorkennis v.d. ontvanger • interesse v.d. ontvanger

• volledig om doel te bereiken • afgestemd op dit publiek

f. Ruis: • er ontbreekt informatie • er is overbodige informatie • er is onjuiste informatie • ……………………….

40

Bijlage 7 Beoordeling Presentatie (communicatie/ Nederlands)

Naam:

……………………………………………

Beroepstaak : ……………………………………………

Onderwerp:

……………………………………………

Doel/doelen: ……………………………………………

Publiek:

……………………………………………

OPMERKINGEN

Goed Vold. Onv.

d. Keuze en conventies van het medium Medium past bij: onderwerp, doel, thema’s, publiek Vormgeving komt overeen met de conventies van het medium f. Ruis: • Hulpmiddelen zijn niet goed gekozen, ondersteunen de boodschap niet. • Hulpmiddelen worden niet goed gebruikt. e. Opbouw van de boodschap Inleiding: is volledig. (minimaal: onderwerp, doel en thema’s zijn genoemd) Kern: • er is een goede, logische volgorde van de thema’s. • de boodschap wordt goed onderbouwd. Slot: • de inhoud van de boodschap wordt correct samengevat. • de conclusie is gebaseerd op de inhoud van de boodschap.

41

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

f. Ruis o.a.: • non-verbale communicatie sluit niet aan bij de gesproken boodschap • verbale communicatie sluit niet aan bij de gesproken boodschap • fouten in spelling/taalgebruik leiden af van de boodschap • fouten in formulering leiden af van de boodschap • wel/geen gebruik vaktaal • fatsoensnormen TOPS en TIPS Belangrijkste pluspunt Belangrijkste verbeterpunt

42

Bijlage 8 Beoordelingsformulier

Beroepstaak :

........................................................................................................................

Naam leerling:

........................................................................................................................

Naam bedrijf/ begeleider: ........................................................................................................................

Beoordeling D A

G

Beoordelingscriteria

De leerling: • controleert de opdracht/werkorder op volledigheid • verzamelt de juiste gegevens uit de werkplaatsinformatie • verzamelt de juiste materialen en gereedschappen • voert de reparatie uit volgens fabrieksgegevens • gebruikt gereedschap op de juiste wijze • overlegt bij complicaties met leidinggevende • noteert de uitgevoerde werkzaamheden • bij niet voorziene defecten wordt dit genoteerd en overlegd met de leidinggevende • voert een tussentijdse en een eindcontrole uit

• voert afval af en ruimt werkplek op • noteert gewerkte tijd op de werkorder • werkt volgens normtijden fabrikant

D = Deels aangetoond A = Aangetoond G = Goed aangetoond

43

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

Bijlage 9 Beoordelingsmonitor

D - A - G

leermeester instructeur vakdocent trajectbegeleider

beoordelaars

zelf collega

werkvorm beoordelings- vorm Stap 1 Orientati e E Samenwerken en overleggen nessapeot diehgidnuksedkaV K orp F G/DNI )zneb( eitcnuf ne nerosnes tem tsjil neE 1kaat nettezni neleddim ne nelairetaM L orp F G/DNI )zneb( eitcnuf ne nerotautca tem tsjil neE 1kaat taak1 Een lijst met sensoren en functie (diesel) N Onderzoeken taak1 Een lijst met actuatoren en functie (diesel) T Instructies en procedures opvolgen Ok Stap 2 J Formuleren en rapporteren neresylanAM orp F DNI POP-inim dluvegnI 2 kaat N Onderzoeken Stap 3 taak 3 taak 4 1.1 Benoemt leerdoelen voor de eigen ontwikkeling Voorbereiden 1.4 Plant zijn eigen leerproces en voert het uit Plannen 1 LLB 2 2.1 Bereidt opdracht voor aan personenauto IND/G F pro pro pro F F IND/G IND/G beoordelaars BPV v op produkten Ok kerntaak

Werkproces nr. Competenties

Ok A Beslissen en activiteiten initiëren

W Gedrevenheid en ambitie tonen Q Plannen en organiseren

Lijst voorwaarden voor een correcte uitvoering van de test IND/G F v (v) taak 7 Scorelijst met opmerkingen en paraaf begeleider IND K v (v) Stap 4 J Formuleren en rapporteren taak 8 Een werkvoorbereiding en planning IND/G F pra K Vakdeskundigheid toepassen taak 8 Een stappenplan voor het uitlezen van het motormanagement IND/G F pra L Materialen en middelen inzetten taak 8 Een beschrijving van de gereedschappen en (meet)apparatuur IND/G F pra T Instructies en procedures opvolgen 2.2 Voert reparatie uit aan personenauto Ok

BEOORDELING

)v( v F G/DNI nerosnes eitacol tsjiL 3 kaat )v( v F G/DNI nerotautca eitacol tsjiL 3 kaat IND/G F v (v) IND/G F v (v)

)v( v F G/DNI nerosnes eitacol tsjiL 4 kaat )v( v F G/DNI nerotautca eitacol tsjiL 4 kaat IND/G F v (v)

)v( v F G/DNI enibob amehcs hcsirtkelE 5 kaat taak 5 Samenvatting werking bobine (max. half A4) IND/G F v (v) taak 5 Voorbeeld ontstekingssysteem met stroomverdeler IND/G F v (v) taak 5 Lijst met componenten ontstekingssysteem met stroomverdeler IND/G F v (v) taak 5 Samenvatting werking ontstekingssysteem met stroomverdeler (max. half A4) IND/G F v (v) taak 5 Voorbeeld direct ontstekingssysteem IND/G F v (v) taak 5 Lijst met componenten computergestuurd ontstekingssysteem IND/G F v (v) Korte samenvatting(max. half A4) gebruik uitleesapparatuur IND/G F v (v) taak 6 Uitvoeren

:TNEDUTS rotinoM

Blokschema motormanagement systeem benzine ECU.

Samenvatting (max. half A4) verschil commonrail- en pompverstuiversysteem

Blokschema motormanagementsysteem diesel EDC

44

taak1 Een tabel met werkzaamheden en leerpunten

taak 5 Lijst met voor- en nadelen direct ontstekingssysteem IND/G F v (v) taak 6

taak 4

BT 11 Motormanagement controleren / vervangen / repareren

Complexiteitsniveau D

45 Stap7 J Formuleren en rapporteren neresylanAM orp E DNI POP dletsegjiB 51 kaat 1.1 Benoemt leerdoelen voor de eigen ontwikkeling 1 LLB 1.4 Plant zijn eigen Terugkijken Stap 5 J Formuleren en rapporteren taak 12 Samenvatting eindcontrole werkzaamheden (half A4 nettezni neleddim ne nelairetaML orp F DNI taak 12 Een verslag over de uitvoering van je beroepstaak IND F pro S Kwaliteit leveren taak 12 Beoordelingsoverzicht van de presentatie door de basisgroep IND/G Ep pro/bg T Instructies en procedures opvolgen taak 13 Een korte samenvatting wat je tegen de klant gaat zeggen in deze situatie (max half A4) IND F pro taak 13 Een kostenoverzicht IND F pro Ok Stap 6 x arp E DNI reilumrofsgniledrooeb dluvegnI 41 kaat J Formuleren en rapporteren E Samenwerken en overleggen K Vakdeskundigheid toepassen L Materialen en middelen inzetten N Onderzoeken S Kwaliteit leveren T Instructies en procedures opvolgen Ok 2.1 Bereidt reparatie aan personenauto voor 2.2 Voert reparatie uit aan personenauto 2.3 Controleert zijn werkzaamheden en rondt de opdracht af 2 2 2.3 Controleert zijn werkzaamheden en rondt opdracht af Beoordelen

nekeozrednON orp E DNI oiloftrop tkrewgjiB 51 kaat W Gedrevenheid en ambitie tonen Q Plannen en organiseren leerproces en voert het uit

Lijst voorwaarden voor een correcte uitvoering van de test IND/G F v (v) taak 7 Scorelijst met opmerkingen en paraaf begeleider IND K v (v) Stap 4 J Formuleren en rapporteren taak 8 Een werkvoorbereiding en planning IND/G F pra K Vakdeskundigheid toepassen taak 8 Een stappenplan voor het uitlezen van het motormanagement IND/G F pra L Materialen en middelen inzetten taak 8 Een beschrijving van de gereedschappen en (meet)apparatuur IND/G F pra T Instructies en procedures opvolgen 2 2.2 Voert reparatie uit aan personenauto Ok

Ok A Beslissen en activiteiten initiëren

Ok

IND/G F v (v)

taak 8 Uitdraai uitleesrapport (indien mogelijk) IND/G F pra taak 9 Een werkvoorbereiding en planning IND/G F pra taak 9 Een stappenplan voor de- en montage spoel van stroomverdeler met Hall-sensor IND/G F pra taak 9 Een beschrijving van de gereedschappen en (meet)apparatuur IND/G F pra IND/G F pra IND/G F pra )

Samenvatting gebruik en ijken van de viergastester (half A4) taak 11 Lijst met begrippen opdracht 11.2 IND/G F pra

taak 10 Een werkvoorbereiding en planning IND/G F pra taak 10 Een stappenplan voor het vervangen van het gasklephuis IND/G F pra taak 10 taak 11 Controleren

Een beschrijving van de gereedschappen en (meet)apparatuur

Korte samenvatting(max. half A4) gebruik uitleesapparatuur Uitvoeren

Voor eindbeoordeling alle producten voldoende

taak 5 Lijst met voor- en nadelen direct ontstekingssysteem IND/G F v (v) taak 6 taak 6

beroepstaak controleren / vervangen / repareren

46

Deze beroepstaak is uitgebracht in een serie voor de kwalificatie Autotechnicus. Beroepstaken zijn gebaseerd op het didactisch model BGL (Beroepstaak Gestuurd Leren). De beroepstaken zijn tot stand gekomen onder verantwoordelijkheid van Stichting Consortium Beroepsonderwijs.

OvERziChT BEROEPSTAKEn AuTOTEChniCuS

0 introductie: Werken met een beroepstaak 1 Banden controleren - vervangen - repareren

2 Koelsysteem controleren - vervangen - repareren 3 Remsysteem controleren - vervangen - repareren 4 uitlaatsysteem en mechanische delen - controleren - vervangen - repareren 5 Wielophanging / uitlijning controleren - vervangen - repareren 6 Accessoires en communicatiemiddelen - controleren - vervangen - repareren 7 Afleveringsbeurt uitvoeren 8 Aandrijving - controleren - vervangen - repareren 9 hybride en alternatieve aandrijfbronnen 10 Laadsysteem - controleren- vervangen 11 Motormanagement - controleren - vervangen - repareren 12 Onderhoudsbeurt uitvoeren 13 Startsysteem - controleren - vervangen - repareren 14 veiligheids- en comfortsysteem - controleren - vervangen - repareren

15 Ruiten en ramen - controleren - vervangen - repareren 16 Motormechanische systemen vervangen - repareren 17 Assisteren bij APK-keuring Opdrachtenboek Beroeps Praktijk vorming AT

Artikelnummer: 00645160026